Hightech industrie wil zeldzame metalen uit de diepzee, maar welke effecten heeft dat op het zeeleven?

Mobieltjes, tablets, PCs, elektrische auto’s….. iedereen gebruikt steeds meer apparaten waar accu’s en batterijen, en dus metalen, voor nodig zijn. Door deze sterk toenemende vraag stijgen marktprijzen van metalen en dreigt schaarste. Hierdoor is er wereldwijd een hernieuwde belangstelling voor winning van delfstoffen uit de diepzee. Wat een grootschalige industriële winning zal betekenen voor het diepzeemilieu is echter nog onbekend. Een Europees team van wetenschappers zal in de komende drie jaar onderzoek doen in de Stille Oceaan naar de lange-termijn effecten van diepzeemijnbouw. Het NIOZ Koninklijk Nederlands Instituut voor Onderzoek der Zee (Texel en Yerseke) neemt deel aan het onderzoek, mogelijk gemaakt door een financiële bijdrage van NWO. Onderzoekers van het NIOZ zullen dit jaar tijdens drie expedities met het Duitse onderzoeksschip ‘Sonne’ gegevens verzamelen om belangrijke vragen rondom de effecten van diepzeemijnbouw te beantwoorden. De eerste expeditie gaat woensdag 11 maart van start vanuit Panama.

Dat de bodem van de oceanen rijk is aan minerale bodemschatten werd al sinds de oudheid vermoed, maar kon pas met de opkomst van modern oceanografisch onderzoek worden bevestigd. Met name mangaanknollen blijken in bepaalde delen van vooral de Stille en de Indische Oceaan letterlijk voor het oprapen te liggen. Deze millimeter tot decimeter grote knollen lijken qua vorm op aardappels en ontstaan door neerslag van in zeewater opgelost mangaan en ijzer. Ze zijn vooral interessant omdat ze behalve mangaan en ijzer ook nikkel, kobalt en zeldzame metalen bevatten, die van groot belang zijn voor de elektronica-industrie. De hoge kosten voor ontginning van deze knollen op enkele kilometers diepte in de oceaan vormde tot nu toe een belangrijke belemmering voor de start van commerciële activiteiten. Om ‘wildwest’ taferelen in internationale wateren in deze opkomende industrietak te voorkomen, is de International Seabed Authority (ISA) ingesteld op gezag van de VN Conventie voor het Zeerecht.

Serie expedities in de Stille Oceaan
NIOZ bioloog Dr. Dick van Oevelen: “Diepzeemijnbouw zal lokaal het bodemleven zwaar verstoren, omdat de bovenlaag van de zeebodem, met daarin al het bodemleven, plaatselijk geheel wordt afgegraven. Herstel zal naar verwacht vele tientallen jaren duren. Daarnaast kan ook het bodemleven in de wijde omgeving verstoord raken doordat het bedekt wordt met bij de winning opgewerveld fijn bodemslib en teruggestort mijnafval”. Om beter inzicht te krijgen in de effecten van de winning van mangaanknollen op korte en langere termijn, zijn door verschillende landen met mijnbouwaspiraties in de laatste twee decennia van de vorige eeuw al diverse experimenten uitgevoerd. Het onderzoeksproject ‘Ecological aspects of deep-sea mining’ dat wordt uitgevoerd onder de vlag van het Europese ‘Joint Programme Initiative’ (JPI-Oceans) en wordt gecoördineerd door het Duitse zeeonderzoeksinstituut GEOMAR, gaat deze experimentele locaties nu opnieuw bezoeken om na te gaan in hoeverre herstel van het oorspronkelijke ecosysteem heeft plaatsgevonden. Hierbij wordt de nieuwste onderwatertechnologie ingezet om de zeebodem a la Google Maps in beeld te brengen, zoals multibeam-sonar apparatuur, onbemande onderzeeërs (AUV’s) en onderwaterrobots (ROV’s). Bodemmonsters zullen worden onderzocht en ter plekke zullen experimenten op 4 km diepte worden uitgevoerd om na te gaan of er aantoonbare verschillen zijn in bodemsamenstelling, geochemische processen, en soortsamenstelling en activiteit van het bodemleven in zowel verstoorde als onverstoorde stukken zeebodem. NIOZ geoloog en deelnemer aan deze eerste expeditie Dr. Henko de Stigter: “De Nederlandse onderzoekers zullen aan het project bijdragen door meetapparatuur op de oceaanbodem te plaatsen voor het meten van stromingen en turbulentie in de waterlaag vlak boven de zeebodem. Dat is nodig voor een goede voorspelling van de verspreiding van de pluimen van opgewerveld bodemsediment en teruggestort mijnafval in geval van ontginning”.

De Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek (NWO) heeft vanuit de ‘Topsector Water’ bijgedragen aan deze Europese expeditie van JPI Oceans; JPI is een Europees samenwerkingsverband dat versnippering van onderzoek door individuele lidstaten voorkomt.

Meer… NIOZ en Brochure diepzee onderzoeksfaciliteiten voor het maritieme bedrijfsleven