Gaan technologische ontwikkelingen onze banen overnemen?

Robotisering, augmented reality, machine learning, de nieuwste technologische mogelijkheden volgen elkaar snel op. Met deze nieuwe technologieën kunnen we sneller en efficiënter werken en worden kansen gecreëerd die voorheen niet mogelijk waren. Maar wat betekenen deze innovaties voor de werkgelegenheid?

We kennen het allemaal uit de geschiedenisboeken: de Industriële Revolutie. Met de komst van nieuwe uitvindingen, zoals de stoommachine, maakt Europa vanuit Engeland halverwege de 18e eeuw een grote verandering door. Nog geen eeuw later volgt de tweede revolutie met de komst van elektriciteit en de verbrandingsmotor. Inmiddels zijn de kleinschalige werkplaatsen uitgegroeid tot grote fabrieken. Producten werden niet langer handmatig geproduceerd, maar door middel van machines.

Waar de eerste en tweede revolutie voelt als een gebeurtenis uit de geschiedenis, is de derde Industriële Revolutie een stuk recenter. Deze ‘digitale revolutie’ doet zijn intreden met de komst van informatie communicatietechnologie (ICT). Met de opkomst van het internet verplaatsen communicatiesystemen steeds meer naar de digitale wereld. Nog steeds speelt de digitalisering een grote rol in ons leven. Echter, staan we inmiddels al met één voet in een nieuw tijdperk. De digitale mogelijkheden zijn volwassen geworden en technologieën zijn steeds meer met elkaar verweven. De grenzen tussen fysiek, digitale en biologische systemen vervagen. De vierde Industriële Revolutie, Industrie 4.0, doet zijn intreden.

Natuurlijk hadden de eerste drie revoluties veel invloed op het gedrag van mensen en hun werkzaamheden, maar de werkgelegenheid nam in alle drie de fasen toe. Een bekend voorbeeld is de toename van postbezorging door de vele webshops tijdens de digitale revolutie. De vraag is wat deze nieuwe vierde revolutie gaat doen.

HET IS TE VERGELIJKEN MET EEN MENSELIJK BREIN

Industrie 4.0 kenmerkt zich door robotisering, digitalisering en zelflerende machines. Het is dus geen gekke gedachte dat deze ontwikkelingen in de toekomst banen gaan overnemen. Machines worden steeds slimmer. Door het gebruik van machine learning verzamelen algoritmes data, hieruit wordt geleerd en direct toegepast om beslissingen te nemen. Ook wordt er steeds meer gebruik gemaakt van deep learning. Deep learning is een onderdeel van machine learning, maar kan zichzelf algoritmes aanleren. Het is eigenlijk te vergelijken met het menselijk brein. Het signaleert een bepaalde situatie, denkt hierover na en trekt hier conclusies uit. Doordat middels deze methode robots zelf kunnen denken, kunnen zij makkelijker het werk van de mensen over nemen.

De Universiteit van Oxford deed in 2013 al onderzoek naar het effect van robotisering op de arbeidsmarkt. Hieruit kwam naar voren dat ongeveer 47% van de banen in de Verenigde Staten een hoog risico lopen om de komende twintig jaar te worden geautomatiseerd. Alleen kwam er het afgelopen jaar een ander onderzoek naar buiten uitgevoerd door Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling (Oeso). Zij stellen dat ongeveer 10% van de Amerikaanse banen verdwijnen. Iets minder heftig dus. Dit komt omdat banen vaak uit verschillende taken bestaan die niet altijd makkelijk te automatiseren zijn. En in sommige gevallen blijft het menselijk aspect belangrijk. Denk bijvoorbeeld aan creativiteit. Maar welke banen vallen dan in de risicogroep? In eerdere studies ging het voornamelijk om de banen in de middenklasse. Oeso komt met een andere uitspraak. Zij stellen dat hoe meer scholing en vaardigheid een baan vereist, hoe lager de kans is dat robots je baan gaan overnemen. Vooral laagopgeleiden lopen dus risico.

“ INNOVATIES ZORGEN JUIST VOOR EEN TOENAME VAN DE WERKGELEGENHEID”

Echter, stelt Oeso dat automatisering tegelijkertijd veel kansen biedt. Innovaties zorgen juist ook voor een toename van de werkgelegenheid, stelt ook het Centraal Bureau voor de Statistiek in het onderzoek ‘Digitalisering en Arbeid’. Nieuwe producten en nieuwe markten creëren nieuwe banen. Het World Economic Forum (WEF) concludeerden in hun onderzoek ‘The Future of Jobs’ dat twee derde van de kinderen die nu naar de basisschool gaan later een beroep uitoefenen die nu nog niet bestaat. Daarnaast wordt een derde van alle vaardigheden die nu nodig zijn voor de huidige functies, vervangen door nieuwe vaardigheden.

Een ontwikkeling die nu een opmars maakt en nieuwe banen creëert, is bijvoorbeeld het 3D printen. Hiervoor zijn nieuwe soort mensen nodig, die dit kunnen ontwikkelen, produceren en onderhouden. Een ander voorbeeld op langer termijn is het onbemand varen. Een ontwikkeling die er zeker aan zit te komen. De kapitein zal niet meer aan boord staan, maar vanaf de kant het schip besturen. Dit betekent niet dat het beroep verdwijnt, de vaardigheden veranderen. Bovendien hoeft het niet altijd te betekenen dat als er nieuwe banen op de ene plek ontstaan, de oude direct verdwijnen.

Het gaat dus voornamelijk om de vaardigheden die veranderen en onze houding tegenover technologie. Mens en technologie zullen nog meer gaan samenwerken, waarbij beide partijen elkaar aanvullen. “Het zal niet alleen veranderen wat we doen, maar ook wie we zijn”, beschreef Klaus Schwab, voorzitter van het World Economic Forum (WEF), deze nieuwe revolutie.

Doordat verschillende onderzoeken met diverse verwachtingen komen, blijft het de vraag hoe de technologische mogelijkheden zich verder gaan ontwikkelen en wat voor effect dit heeft op de werkgelegenheid. Maar met de veranderende vaardigheden die er zeker aan zitten te komen, is het van belang om je te blijven ontwikkelen. Een leven lang leren gaat een belangrijke rol spelen.

• Transformative Technologies and Jobs of the Future (2018) van Organisatie voor economische samenwerking en ontwikkeling (Oeso).
• Digitalisering en Arbeid (2017) van Centraal bureau voor de Statistiek (CBS)
• The future of jobs (2016) van World Economic Forum (WEF)