Groene poort verbetert leefgebied Rotterdamse havendelta

Johan van de Gronden, directeur Wereldnatuurfonds, gooit de eerste steen.

Vandaag woensdag 2 oktober ondertekenen de gemeente Rotterdam, Rijkswaterstaat (RWS), het Havenbedrijf Rotterdam en het Wereld Natuur Fonds (WNF) de samenwerkingsovereenkomst De Groene Poort. Vanaf 2 oktober 2013 gaan de vier partijen langs de Nieuwe Waterweg duurzaam natuurlijke oevers ontwikkelen. Dat doen ze onder meer door restmateriaal uit de bouw te storten op de waterbodem. De betrokken partijen hebben meteen het eerste blok te water gelaten.

De Groene Poort is het eerste project dat past in het streven van het Wereld Natuur Fonds en het Havenbedrijf om projecten te initiëren waarin natuur en economie elkaar versterken en die leiden tot een ecologisch en economisch aantrekkelijke delta. Daartoe ondertekenden Johan van de Gronden, directeur Wereld Natuur Fonds, en Hans Smits, CEO Havenbedrijf, de ambitiekaart ‘Een open haven in een natuurlijke delta’. De twee nodigen geïnteresseerde partijen uit om samen van de Rijn-Schelde-Maasmonding een aantrekkelijke, natuurlijke delta van wereldklasse te maken.

Groene Poort
Bij de Groene Poort zal onder meer restmateriaal van oude kademuren uit de haven worden hergebruikt voor de aanleg van ‘langsdammen’ (stenen dammetjes evenwijdig aan de oever) om de scheepsgolven te breken. Het gaat om grof materiaal – hei- of betonpalen – dusdanig opgestapeld dat ze een eenheid vormen en dat er water tussendoor kan lopen. Daarachter wordt de waterbodem ondieper door het storten van schoon restmateriaal dat vrijkomt uit bouwwerken uit de directe omgeving. Normaliter moet dat naar een stortplaats worden vervoerd. Nu kan het in de havendelta.

Hierdoor ontstaan slikken tussen de kribben . Langs deze nieuwe natuurvriendelijke oevers komt op deze manier leef- en fourageergebied voor trekvissen zoals de Atlantische steur en voor trekvogels. Het gaat om een gebied van vijf kilometer aan de zuidoever van de Nieuwe Waterweg op de landtong Rozenburg tussen Rozenburg en de stormvloedkering (rivierkilometer 1019-1026).

Het project De Groene Poort draagt bij aan een aantrekkelijke en duurzame stad en haven. Het gebruik van restmateriaal levert zowel een kostenbesparing als CO2-reductie op. De partijen combineren natuur, landschap èn veiligheid op basis van het principe werken met de natuur. Omdat op de korte termijn – 10 jaar – de Groene Poort zich vooral richt op het versterken van natte natuurwaarden en het onderhoud beperkt is, treedt Rijkswaterstaat op als beheerder.

Havendelta
De Nieuwe Waterweg is de enig overgebleven open verbinding tussen de zee en Rijn-Maasmonding. Door de betonnen glooiingen en kades is hier weinig meer over van de vroegere maasvlaktes; van de dynamiek die zo typerend is voor delta’s. Een plek waar land en water – zout en zoet – elkaar geleidelijk ontmoeten. Een voedselrijk gebied, ideaal voor jonge vissen en garnalen!

De bedoeling is dat er hier tussen de kribben weer intergetijdegebied ontstaat; een overgangsgebied van water naar land dat bij eb droogvalt en waar het water langzamer stroomt. Dit zijn slikken. Deze slikken zullen geleidelijk begroeid raken met zoutminnende planten en ontwikkelen zich daarna tot gorzen met karakteristieke vegetatie. Intergetijdegebieden vormen rust-, foerageer- en leefgebied voor een verscheidenheid aan diersoorten en vertegenwoordigen daarom een hoge natuurwaarde.

Om uiteenlopende redenen nemen de vier partijen deel aan de ‘Groene poort’:

Rijkswaterstaat
Rijkswaterstaat kan door samen te werken in de Groene Poort meerdere doelen realiseren:
• Een grote kostenbesparing op de lange termijn, Kader-Richtlijn-Water-opgave(KRW);
• Afronden van de bestuurlijke afspraak over de herinrichting van de Landtong Rozenburg;
• Innoveren door de samenwerkingsvorm en het hergebruik van bouwmateriaal;
• CO2-reductie door hergebruik van bouwmateriaal.

Havenbedrijf
Volgens de Havenvisie 2030 gaat een kwaliteitshaven samen met een kwaliteitsstad. Stad en haven werken daarom gelijk op aan de verbetering van de woon- en leefomgeving. De aanleg van De Groene Poort draagt hieraan bij. Ook kan de overlast door aanpassing van de haveninfrastructuur voor de omgeving worden beperkt omdat door hergebruik van bouwmaterialen minder lawaai, minder uitlaatgassen en minder vervoer nodig is.

Omdat bouwmaterialen op korte afstand worden hergebruikt, is dit voor het Havenbedrijf een kostenefficiënte manier om invulling te geven aan het voornemen de leefomgeving te verbeteren.

Gemeente Rotterdam
Het concept van de Groene Poort past in het beleid van de gemeente Rotterdam. In de Stadsvisie 2030 heeft het bestuur zich namelijk tot doel gesteld om van Rotterdam een aantrekkelijke woon- en werkstad te maken, waar burgers en bedrijven zich graag blijvend willen vestigen. Verder zet Rotterdam in op verduurzaming en kiest daarbij voor terugdringing van de uitstoot van CO2 en het klimaatbestendig maken van de stad. De Groene Poort kan hierin als icoonproject fungeren omdat meervoudige duurzaamheidswinst wordt geboekt: Secundair bouwmateriaal wordt hoogwaardig hergebruikt. Er worden minder vervoerskilometers gemaakt. Vervoer over water zorgt voor minder CO2-uitstoot. Er wordt een aantrekkelijk leefgebied gecreëerd.

Wereld Natuur Fonds
De overgangen tussen zoet en zout water, en tussen land en water zijn bijzonder belangrijk voor de kwaliteit van een delta. In Nederland zijn bijna al die overgangen verdwenen. De ecologische kwaliteit van onze riviermondingen, de estuaria, is nu niet goed. Daarom zet WNF zich in voor versterking daarvan. Het project Groene Poort creëert een extra oppervlakte aan intergetijdegebied dat gunstig is voor trekvissen die gebruik maken van de overgang van zee naar rivier. Het ‘vlaggenschip’ van gezonde estuaria, de Atlantische steur, zal daarvan kunnen profiteren. Ook kunnen de rustige gebieden die achter de vooroevers aangelegd worden, gebruikt worden als rust- en foerageergebied voor de vissen die even weg willen uit de drukke vaargeul van de Nieuwe Waterweg. Tot slot voegt de Groene Poort natuur toe aan een drukke, stedelijke en industriële omgeving die daarmee weer een stukje leefbaarder wordt. Zo wordt de relatie tussen mens en natuur versterkt.

Meer… Port of Rotterdam, WNF,  en Rijkswaterstaat